Próchnica to nie kwestia przypadku czy „słabych zębów w rodzinie”, jak czasem można usłyszeć. Próchnica zębów to rezultat konkretnych nawyków i codziennych wyborów. W tym artykule pokażemy, co ją powoduje, dlaczego czasem dotyka nawet osoby, które regularnie myją zęby, i co można zrobić, by jej skutecznie zapobiegać.
Co powoduje próchnicę zębów?
Kiedy pacjent mówi: „zjadłem coś słodkiego i zaczęło boleć”, najczęściej mamy już do czynienia z zaawansowanym procesem próchnicowym. A przecież dzięki profilaktyce i dobrym nawykom możemy nie dopuścić do tego etapu.
Jakie są zatem najczęstsze przyczyny próchnicy?
- Nieregularna lub niedokładna higiena jamy ustnej
Nie wystarczy, że umyjemy zęby dwa razy dziennie „na szybko”. Krótkie i niedbałe szczotkowanie prowadzi do pozostawienia resztek jedzenia i płytki bakteryjnej, zwłaszcza w okolicach tylnych zębów. Niewielu pacjentów pamięta też o nitkowaniu, a właśnie między zębami najczęściej zaczyna się próchnica zębów u dorosłych. Zaniedbanie czyszczenia języka to kolejny błąd — na jego powierzchni gromadzą się bakterie, które również mogą przyczyniać się do powstawania ubytków.
- Częste jedzenie i podjadanie między posiłkami
Wielu z nas ma tendencję do podjadania. Niestety, każda porcja jedzenia to nowe obniżenie pH w jamie ustnej, czyli kwasowy atak na szkliwo. Nawet zdrowe produkty, jak suszone owoce, są lepkie i bogate w cukry to idealne środowisko dla bakterii próchnicotwórczych. Jeśli podjadamy często i nie pozwalamy ślinie na naturalne zneutralizowanie kwasów, próchnica zębów rozwija się szybciej, niż się spodziewamy.
- Nadmiar cukru w diecie — i to nie tylko słodycze!
To fakt, że przyczyny próchnicy często mają związek z cukrem, ale nie tylko w postaci czekolady czy landrynek. Ukryty cukier znajdziemy w sokach, płatkach śniadaniowych, gotowych sosach czy jogurtach. Słodkie napoje, które popijamy powoli przez dłuższy czas, są szczególnie niebezpieczne. Długotrwały kontakt szkliwa z cukrem i kwasami to idealne warunki do rozwoju bakterii.
- Brak regularnych wizyt kontrolnych
To jeden z najczęstszych błędów. Wielu dorosłych myśli: „skoro mnie nie boli, to nic złego się nie dzieje”. Tymczasem nieleczona próchnica często przez długi czas nie daje wyraźnych objawów. Regularne przeglądy stomatologiczne — co sześć miesięcy — pozwalają wykryć próchnicę we wczesnym stadium, kiedy leczenie jest szybkie i bezbolesne.
- Suchość jamy ustnej i brak odpowiedniej śliny
Rola śliny w zapobieganiu próchnicy jest często niedoceniana. Ślina neutralizuje kwasy, wypłukuje resztki pokarmowe i wspomaga remineralizację szkliwa. Gdy jej produkcja jest zaburzona — np. przez stres, przyjmowane leki czy odwodnienie — zęby stają się bardziej podatne na ataki bakterii. Jeśli odczuwasz suchość w ustach, warto porozmawiać o tym, z dentystą.
- Wady zgryzu lub źle dopasowane uzupełnienia protetyczne
Miejsca, do których trudno dotrzeć szczoteczką, to idealne siedlisko dla bakterii. Pacjenci z wadami zgryzu lub nieprawidłowo dopasowanymi plombami często mają trudności z utrzymaniem odpowiedniej higieny. Mikroprzecieki pod starą plombą to klasyczny mechanizm próchnicy wtórnej. Dlatego tak ważna jest regularna kontrola nie tylko własnych zębów, ale też stanu uzupełnień protetycznych.
Próchnica zębów u dzieci— jakie są jej przyczyny?
Mleczne zęby mają cieńsze szkliwo, są bardziej podatne na działanie kwasów, dlatego tak ważne jest, aby walczyć ze szkodliwym mitem, że pierwszych zębów u dziecka nie trzeba leczyć.
Przyczyną próchnicy u najmłodszych są najczęściej nieprawidłowe nawyki żywieniowe — słodzone napoje w butelce, częste podjadanie, brak higieny przed snem. Często bagatelizowanym problemem jest też długotrwałe picie mleka, zwłaszcza w nocy. Mleko, choć zdrowe pod względem odżywczym, zawiera naturalne cukry (laktozę), które stanowią pożywkę dla bakterii próchnicotwórczych. Gdy dziecko zasypia z butelką lub smoczkiem zanurzonym w mleku, zęby są przez długi czas narażone na działanie cukrów i kwasów, co sprzyja powstawaniu ubytków.
Brak odpowiedniej higieny, nieprawidłowa technika szczotkowania w znacznym stopniu przyczyniają się do rozwoju próchnicy u dzieci. Nauka prawidłowej pielęgnacji jamy ustnej powinna rozpocząć się już w pierwszych latach życia dziecka, aby dobre nawyki towarzyszyły mu również w życiu dorosłym.
Przyczyny próchnicy zębów są różnorodne — od diety i higieny po czynniki anatomiczne i fizjologiczne. To dobra wiadomość, bo oznacza, że wiele z nich można wyeliminować. Świadome dbanie o zęby, regularne przeglądy w zaufanym gabinecie, takim jak DentalSand z Gdyni – (https://dentalsand.pl/) oraz zmiana drobnych codziennych nawyków dają ogromne szanse na zdrowy i piękny uśmiech.
